Inleiding

Het beroemdste gebed in de christelijke wereld, of je nou protestants of katholiek bent opgevoed, staat bekend onder de naam “Het Onze Vader”. Of je nu nog ‘gelovig’ bent of ‘het geloof’ lang geleden vaarwel hebt gezegd, de woorden van dit gebed staan in het geheugen van miljarden mensen gegrift. Het Onze Vader wordt om die reden gezien als een Christelijk gebed, dat velen tot steun en richtsnoer is geweest in moeilijke tijden. Het wordt ook vrijwel altijd standaard opgezegd aan het graf van een overledene tijdens een christelijke uitvaart.

Gebed van de discipel

Zo bekend als de mensen met de tekst zijn, zo onbekend is het gegeven dat dit gebed doorspekt is met oude Joodse tradities en taalgebruik die in de Tweede Tempel-periode in Israël golden. Het ‘Onze Vader’ wordt zo genoemd, omdat het met die woorden begint, maar een betere titel zou zijn: “Het Gebed van de Discipel”. Rabbi Jezus leerde Zijn discipelen dit gebed, omdat zij erom vroegen zoals van trouwe discipelen werd verwacht. Dat wil niet zeggen, dat Hij dit ter plekke even voor ze had bedacht; integendeel. Tot op de dag van vandaag worden er in de synagoge gebeden uitgesproken die in het Joodse gebedsboek, de Siddur /si’doer/, staan opgetekend en al eeuwenlang klinken. Die vormen de basis voor elk 'discipel's gebed'.

Oudste Joodse gebeden

Eén van de meest bekende gebeden in de Siddur heet ‘Avinu Malkeinu’ /a‘vie-noe mal ‘kee-noe/, Hebreeuws voor “Onze Vader, Onze Koning”. Dit is interessant, omdat deze twee omschrijvingen van God ook de twee thema’s zijn van ‘het Onze Vader’. Net als "het Onze Vader" wordt dit gebed zo genoemd, omdat iedere regel met die woorden begint. De ‘Avinu Malkeinu’ is echter niet zo oud als twee andere oude Joodse gebeden; de oudste is de ‘Amidah’, dat “het staande (gebed)”betekent. De Amidah bestaat van origine uit 18 strofen die drie maal per dag staande wordt gebeden; tegenwoordig in de synagogen of thuis. Het derde oudste gebed dat veel overeenkomsten met het 'Onze Vader' heeft, heet de Kaddish.

Amidah: Staande bidden

Op basis van de oudste manuscripten die hierover te vinden zijn, is het zeer waarschijnlijk dat dit gebed ontstaan is in de tijd van Ezra en Nehemia of zelfs al tijdens het Babylonisch ballingschap (Daniël bad drie maal per dag "zoals hij gewoon was"). Onder Ezra is een synode van 120 Wijze Mannen opgericht dat de “Grote Vergadering” werd genoemd. De voorwaarde om tot de Grote Vergadering te mogen aantreden was doorleefde en grondige kennis van Gods Woord (de Torah, de Profeten en de Geschriften) om die ook in rechtspraak te kunnen toepassen gelijk de richteren in oude tijden. Daarom moesten de leden ook van onbesproken gedrag zijn. Uit deze synode ontstonden het Sanhedrin en de stroming van de Farizeeën, die graag werden bewonderd om hun hoge mate van geestelijkheid. 

Dat de Amidah in Jezus’ tijd bekend was, maken we op uit enkele aanwijzingen die Hij Zijn discipelen gaf. In Mattheüs 6:5 En wanneer u bidt, zult u niet zijn als de huichelaars; want die zijn er zeer op gesteld om in de synagogen en op de hoeken van de straten te staan bidden om door de mensen gezien te worden. Voorwaar, Ik zeg u dat zij hun loon al hebben. En in Markus 11:25 En wanneer u staat te bidden, vergeef als u tegen iemand iets hebt, opdat ook uw Vader, Die in de hemelen is, u uw overtredingen vergeeft.

De thema’s en het taalgebruik van dit gebed vertoont opvallende overeenkomsten met het ‘Onze Vader’: 

Kaddish

Zoals gezegd, het derde gebed dat tot de oudste in de Siddur wordt gerekend is de “Kaddish” /ka-‘diesh/. Ook dit gebed was in Jezus’ tijd al bij iedereen bekend. Het woord herbergt een ander bekend Hebreeuws woord: kadosh, dat 'heilig' betekent. Dit is ook het hoofdthema van dit gebed samen met de uitdrukkelijke erkenning van Gods Koningschap en Vaderschap over Israël. 

Rabbi der rabbijnen

Het was gebruikelijk voor een rabbi om zijn discipelen een gebed te leren die zijn basis had in deze oude gebeden, maar waaraan hij zijn eigen draai gaf. Dit onderscheidde zowel de rabbi als zijn discipelen van anderen. Tegenwoordig zouden we dat ‘profilering’ noemen. De vraag van de discipelen van Jezus om hun te leren bidden, was gestoeld op deze traditie en zoals gezegd ook verwacht. Het gebed dat de Rabbi der rabbijnen, Jezus, hun vervolgens leerde, en dat generaties lang is doorgegeven tot op de huidige dag, is het meest ingenieuze, to-the-point Joods gebed dat ooit door een rabbi is onderwezen. Alle aspecten van een typisch Joods gebed zit erin, zonder omhaal van woorden, wat de overige gebeden (behalve de Kaddish) juist wel typeert.

Heilig leven

Het belang van het bidden van het ‘Onze Vader’ gaat dus veel dieper dan wat het verworden is in de loop der eeuwen. Door het gebed te bidden zoals Jezus het ons leerde, aanvaarden wij Zijn onderwijs en verklaren wij dat wij Zijn discipelen zijn. Het is niet alleen een gebed, maar het zijn ook Zijn richtlijnen voor het uitwerken van een heilig leven dat God plezier doet. 

Dat is prachtig, vind je ook niet? Als je meer hierover wil leren en de diepte van dit gebed wil leren ontdekken, klik dan op de knop hieronder voor de gratis* driedelige Bijbelstudieserie: Rabbi, leer ons bidden. (audiopodcast). Deze studie kan ook op locatie worden onderwezen.

Ik wens je veel zegen en vreugde toe in je reis door dit van oorsprong Joodse gebed dat zo geliefd is geworden.

*Alle Bijbelstudies zijn (nog) gratis te beluisteren. Wilt u Debby steunen hierbij, klik dan op onderstaande donatieknop en maak uw keuze.